Hipokid : Çocuğunuzun ilgi alanı, yaş grubu, tercih ettiğiniz lokasyon gibi kriterlere göre tam size uygun aktiviteleri keşfedeceğiniz harika bir platform.

Bazen çocuğunuzun bir işe başlamakta zorlandığını ya da başladığı işi kısa sürede bıraktığını fark edersiniz. “Aslında yapabilir ama neden istemiyor?” diye düşünebilirsiniz. Çocuğunuzun potansiyeline inanmak kadar, onu motive etmeyi bilmek de önemlidir. Çünkü motivasyon, bir çocuğun hedeflerine ulaşmasında ve kendi gücünü fark etmesinde en güçlü faktördür. Motivasyon yalnızca “hadi yapabilirsin!” demekten ibaret değildir. Bu, çocuğunuzun kendine inanması, başarının keyfini hissetmesi ve süreçten zevk almasıyla gelişen çok katmanlı bir süreçtir. Gelin çocuklarda motivasyonu artırmanın yollarını birlikte inceleyelim.

1. Övgüde Denge Kurun: Çabanın Altını Çizin
Araştırmalar, çocukların sonuçtan çok çabaya odaklandıklarında daha kalıcı bir motivasyon geliştirdiklerini gösteriyor. Yani “Aferin, çok zekiceydi” yerine “Çok çabaladın ve başardın.” demek çok daha etkilidir. Bu tür geri bildirim, çocuğunuzun başarısızlık karşısında pes etmemesini sağlar. Çünkü o zaman başarıyı “şans” ya da “doğuştan gelen yetenek” olarak değil, kendi çabasının sonucu olarak görür. Evdeki küçük bir lego kulesinden, bir ödevin tamamlanmasına kadar her durumda bu dili kullanmaya özen gösterebilirsiniz.

2. Süreç Odaklı Olun
Bazı çocuklar sadece “sonuç” için motive olur: yüksek not, alkış, ödül… Ama süreç odaklılık, uzun vadeli motivasyonun temelidir. Çocuğunuza “Ne öğrendin?”, “Bu kısmı yaparken en çok ne hoşuna gitti?” gibi sorular sorarak öğrenme sürecini görünür hale getirin. Bu yaklaşım hem dikkatini sürdürmesine hem de içsel motivasyonun gelişmesine yardımcı olur.

3. İçsel ve Dışsal Motivasyonu Ayırt Edin
Motivasyonun iki türü vardır: dışsal (ödül, not) ve içsel (ilgi, keyif). Dışsal motivasyon kısa süreli etki yaratır. Çocuğunuz bir süre sonra “ödül yoksa neden yapayım?” demeye başlayabilir. Oysa içsel motivasyon, çocuğunuzun kendi içinde merak ettiği ve keyif aldığı şeyleri keşfetmesiyle oluşur. Bunun için:
Onun ilgi alanlarını fark edin,
Denemesi için fırsat tanıyın,
Hatalarına sabırla yaklaşın.
Bir resim ödevinde renkleri karıştırmak ya da bir deneyde suyu fazla dökmek… Bunlar aslında öğrenme yolculuğunun birer parçasıdır.

4. Başarıyı Küçük Parçalara Bölün
Büyük hedefler çocuklar için göz korkutucu olabilir. “Bu kadar sayfayı nasıl bitireceğim?” ya da “Bu kadar uzun süre odaklanamam” gibi düşünceler motivasyonu düşürür. Bu nedenle, hedefleri küçük adımlara bölmek işe yarar. Örneğin:
20 sayfa kitap yerine, “önce 5 sayfa okuyalım” deyin.
Ödevin tümünü bitirmek yerine “önce matematiği, moladan sonra Türkçeyi” diye aşamalı plan yapın.
Her adım tamamlandığında çocuğunuz bir başarı hissi yaşar. Bu da bir sonraki adım için motivasyonunu doğal biçimde artırır.

5. Kıyaslamadan Kaçının
“Bak arkadaşın çok güzel yapmış!” cümlesi iyi niyetli gibi görünse de çocuğunuzun motivasyonunu zedeler. Çünkü bu durumda rekabet değil, yetersizlik hissi gelişir. Bunun yerine, sadece kendi ilerlemesini fark etmesine yardım edin: “Geçen sefer zorlanmıştın ama bu kez daha kolay yaptın.” Bu tür bir yaklaşım, çocuğunuzun gelişimini fark etmesini sağlar ve öz güvenini güçlendirir.

6. Bağımsızlığı Destekleyin
Kendi kararlarını verebilen çocuk, daha motive olur. Çünkü yaptığı işin “kendine ait” olduğunu hisseder. Günlük rutinlerde bile bu duyguyu kazandırabilirsiniz:
“Ödevini yemek sonrası mı yapmak istersin, yoksa yemekten önce mi?” Bu tür basit seçenekler çocuğunuzun kontrol duygusunu besler. Araştırmalar, özerklik hissinin motivasyonu ciddi ölçüde artırdığını göstermektedir.

7. İlgi Alanlarını Keşfetmesi için Destek Olun
Motivasyonun en güçlü kaynağı meraktır. Çocuğunuzun bir konuda derinlemesine ilgilendiğini fark ettiğinizde, onu destekleyin. Örneğin, dinozorlara meraklıysa bu konudaki kitapları, belgeselleri birlikte keşfedin. Böylece “öğrenme” onun için keyifli bir keşfe dönüşür. Unutmayın, her çocuk farklı bir alanda parlayabilir. Kimisi müzikte, kimisi deney yaparken, kimisi hikâye anlatırken motive olur. Önemli olan, bu alanı birlikte bulmaktır.

8. Model Olun
Çocuğunuz sizi gözlemler. Eğer siz bir işe istekle başlıyor, zorlukta pes etmiyor ve kendi çabanızla gurur duyuyorsanız, o da bu tutumu içselleştirir. Birlikte hedef koymayı deneyin: “Ben bu hafta her gün 15 dakika kitap okuyacağım, sen de ister misin?” Bu tür ortak hedefler, hem model olmanızı sağlar hem de aile içi motivasyonu güçlendirir.

9. Motivasyonu Duygusal Olarak Destekleyin
Motivasyon yalnızca “istek” değil, duygusal güven ile de ilgilidir. Çocuğunuz hata yaptığında eleştirmek yerine, onu dinleyin. “Üzüldüğünü fark ettim, istersen birlikte bakalım nerede zorlandın” gibi ifadeler, başarısızlık korkusunu azaltır. Çocuğunuzun duygusal olarak kabul gördüğü bir ortam, denemeye cesaret ettiği bir alandır. Bu da motivasyonu doğal biçimde besler.

10. Kutlamayı Unutmayın
Küçük başarıları kutlamak, motivasyonu pekiştirir. Bu bir hediye değil, duygusal bir an olmalı. Birlikte sarılmak, “seninle gurur duyuyorum” demek ya da sevdiği bir etkinliği birlikte yapmak… Tüm bunlar, çocuğunuzun çabasının fark edildiğini hissettirir.

Motivasyon, çocuğunuzun kendi potansiyelini fark ettiği, öğrenmeyi sevdiği bir içsel süreçtir. Siz onun yanında bir “rehber” gibisiniz. Bazen yön gösteren, bazen yalnızca dinleyen, bazen de birlikte kutlayan… Unutmayın, çocuğunuzun içsel motivasyonu; ona inanmanız, onu koşulsuz sevmeniz ve çabasını fark etmenizle büyür.
Yazar: Uzm. Çocuk Gelişimci Deniz Kaplan

Kaynakça
Deci, E. L., & Ryan, R. M. (1985). Intrinsic Motivation and Self-Determination in Human Behavior. Springer.
Dweck, C. S. (2006). Mindset: The New Psychology of Success. Random House.
Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). "Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being." American Psychologist
Gülay Ogelman, H. (2018). “Okul Öncesi Dönemde Çocuklarda İçsel Motivasyonun Desteklenmesi.” Eğitim ve Bilim Dergisi