Hipokid : Çocuğunuzun ilgi alanı, yaş grubu, tercih ettiğiniz lokasyon gibi kriterlere göre tam size uygun aktiviteleri keşfedeceğiniz harika bir platform.

5 Adımda Çocuğunuza Empatiyi Öğretin

Sağlıklı bir sosyal yaşamın ve güçlü duygusal zekânın temel taşlarından biri olan empati, çocukların gelişim sürecinde büyük bir rol oynar. Araştırmalar, empati kurabilen çocukların daha anlayışlı, işbirliğine açık ve duygusal olarak dengeli bireyler olma eğiliminde olduğunu gösteriyor. Peki, bu beceriyi çocuğunuza nasıl kazandırabilirsiniz? Bu yazıda, günlük yaşantınıza kolayca entegre edebileceğiniz 5 adımı gelin birlikte inceleyelim.

1. Duygularını Adlandırmayı Öğretin
Empati, çocuğun önce kendi duygularını tanıması ve anlamasıyla başlar. Çünkü çocuk, ancak kendi duygularını anlayabildiğinde başkasının ne hissettiğine dair gerçek bir farkındalık geliştirebilir. Bu nedenle çocuğunuza duygularını tanıma ve ifade etme fırsatı sunmak, empati gelişimi için temel bir adımdır. Günlük yaşantınızda onun duygularını gözlemleyip, bu duyguları adlandırmasına yardımcı olabilirsiniz. Örneğin: “Galiba şu an çok sinirlendin çünkü oyuncağın kırıldı. Haklısın, bu gerçekten sinir bozucu olabilir.” Ya da “Kardeşinle oynarken çok keyif aldın gibi görünüyor, yüzün gülümsüyor.” gibi açıklamalarla, çocuğunuzun yaşadığı duyguyu tanımasına, normalleştirmesine ve ifade etmesine alan tanımış olursunuz. Çocuklara erken yaşta duyguların isimlerini öğretmek, onların farkındalığını artırır. Bu, uzun vadede hem kendilerini daha doğru ifade etmelerini sağlar hem de başkalarının duygularını daha iyi anlayabilmeleri için bir temel oluşturur.

2. Rol Model Olun
Çocuğunuz, sizin insanlarla nasıl iletişim kurduğunuza, karşılaştığınız durumlara nasıl tepki verdiğinize bakarak davranışlarını şekillendirir. Günlük hayatınızda karşılaştığınız olaylar üzerinden çocuğunuza rol model olabilirsiniz. Örneğin bir arkadaşınız üzüldüğünde, “Bugün Ayşe’ye biraz zaman ayırmak istiyorum çünkü onun için zor bir gün. Yanında olmak iyi gelir diye düşündüm.” şeklinde açıklamalar yapmak, çocuğunuza sadece davranışı değil, o davranışın arkasındaki duygu ve düşünceyi de gösterir. Çocuklar doğrudan söylenenden çok, gözlemlediklerinden etkilenir. Siz ne kadar çok şefkat, anlayış ve duyarlılık gösterirseniz, çocuğunuz da bu davranışları doğal bir şekilde içselleştirir.

3. Çocuk Kitaplarından Faydalanın
Hikâye anlatımı, çocuklara empati öğretmenin en güçlü araçlarından biridir. Çünkü bir hikâyeyi dinlerken ya da okurken, çocuk farklı karakterlerin duygularını, düşüncelerini ve yaşadıkları olaylara verdikleri tepkileri gözlemleme şansı bulur. Bu da çocuğun farklı bakış açılarını anlamasına yardımcı olur. Birlikte kitap okuduktan sonra şu tür sorular yöneltebilirsiniz: “Bu karakter sence ne hissediyor, neden böyle davrandı?, Sen olsaydın ne yapardın?, Bu hikâyede kimin yerinde olmak istemezdin? Neden?” Bu tür açık uçlu sorular, çocuğunuzun olaylara tek bir pencereden değil, çoklu bakış açısıyla bakmasına katkı sağlar. İşte bu konuda size yardımcı olabilecek kitap önerileri:
Düşünce Okuyan Kız Noona – Orit Gidali
Hepimiz – Gökçe İrten
Benim Adım Mavi – Irene Guguelmi
4. Farklılıkları Konuşun
Etkili iletişimde asıl beceri, bizden farklı düşünen, farklı konuşan, farklı kültürlerden gelen ya da farklı fiziksel özelliklere sahip insanları anlamaya çalışmakla gelişir. Bu noktada, çocuğunuzun farklılıklara karşı açık bir bakış açısı geliştirmesi büyük önem taşır. Çocuğunuzla birlikteyken günlük yaşam örnekleri üzerinden bu konuyu konuşabilirsiniz. Bir arkadaşının kekemeliğinin olması, gözlük takması ya da farklı bir dil konuşması gibi durumlarda, onun duygularına dair konuşmalar yapabilirsiniz. Çocuğunuz bir farklılıktan dolayı diğer çocukları ayrıştırabilir. Böyle bir durumla karşılaştığınızda: “Ege konuşurken bazen takılıyor haklısın, bugün onunla oynarken çok eğlendiğini fark ettim.” Sen ne düşünüyorsun?” gibi yönlendirmeler, çocuğunuzun empati yapmasını ve arkadaşının duygu ve düşüncelerini anlamasını sağlar. Ayrıca farklılıkları anlatan kitaplar, çizgi filmler veya çocuk belgeselleri de bu süreci destekleyici olabilir. Bu içerikler sayesinde çocuk, çeşitliliğin bir zenginlik olduğunu fark eder.

5. Empati İçeren Davranışlarını Takdir Edin
Çocuklar hangi davranışlarının doğru olduğunu çevrelerinden aldıkları geri bildirimlerle öğrenirler. Bu nedenle çocuğunuz empati gösterdiğinde, bunu sadece “aferin” diyerek değil, ne yaptığını ve neden değerli olduğunu ifade ederek takdir etmeniz oldukça önemlidir. Bu tür açıklamalar, çocuğunuzun empati kurarak hareket ettiğini fark etmesini sağlar ve bu davranışın içselleşmesini destekler. Çünkü çocuk, hangi davranışın hangi duyguyu ifade ettiğini ve nasıl bir etki yarattığını görmüş olur. Pozitif pekiştirme, çocuğun duygusal gelişiminde çok güçlü bir etkendir. Özellikle erken çocukluk döneminde gösterilen bu tür dikkatli geri bildirimler, çocuğunuzun sosyal ilişkilerinde duyarlı ve anlayışlı bir birey olmasına katkı sağlar.

Çocuğunuza empati kazandırmak uzun soluklu bir yolculuk. Her gün attığınız küçük adımlar bu yolculuğun temelini oluşturuyor. Unutmayın, çocuğunuzla kurduğunuz sağlıklı bağ, empati gelişiminin en güçlü destekçisidir. Kimi zaman hata yapabilir, yanlış değerlendirebilir ya da anlamakta zorlanabilir. Bu çok normal. Önemli olan birlikte öğrenmek ve büyümek.
Yazar: Uzm. Çocuk Gelişimci Deniz Kaplan
Kaynakça
Denham, S. A., et al. (2003). "Preschool Emotional Competence: Pathway to Social Competence?" Child Development
Warneken, F., & Tomasello, M. (2009). "The Roots of Human Altruism." British Journal of Psychology
Lee, J. (2014). "Reading for Empathy: Can Fiction Make Us More Caring?" Harvard Graduate School of Education.
Skinner, B. F. (1953). Science and Human Behavior. Macmillan.