• Okullar açıldığında birçok aile için sabah erken kalkmak, kahvaltıya zaman ayırmak, ödev takibini yapmak ve uyku düzenini oturtmak adeta bir maratona dönüşür. Çocuklar yaz tatilinin rahatlığına alışmışken, birdenbire başka bir düzene geçmek hem çocuklar hem de ebeveynler için zorlayıcı olabilir. İşte bu yüzden, rutinleri oluşturmak için okulların açılmasını beklemek yerine, şimdiden küçük adımlar atmaya ne dersiniz? Araştırmalar, düzenli bir günlük rutine sahip çocukların hem akademik başarılarının hem de sosyal becerilerinin daha yüksek olduğunu gösteriyor. Yani, çocuğunuza rutin kazandırmak sadece okul hayatını değil, genel yaşam kalitesini de olumlu yönde etkiliyor. Peki, okul açılmadan rutin nasıl oluşturabilirsiniz? 

• 1. Uyku Düzenini Kademeli Olarak Ayarlayın 
• Tatilde rutinin değişmesinden kaynaklı çocukların uyku düzeni değişkenlik gösterebiliyor. Ancak okul sabahlarında bu alışkanlık sorun yaratabilir. Çocuğunuzun uyku saatini birden değil, kademeli olarak değiştirmek daha sağlıklı olur. Her gün 15-20 dakika daha erken uyumasını sağlayarak biyolojik saatini yavaş yavaş okula hazırlayabilirsiniz. Amerikan Pediatri Akademisi’ne göre , yeterli uyku çocukların dikkatini, hafızasını ve ruh hâlini doğrudan etkiler. Uyku düzenini erken oturtmak, sabah krizlerini azaltabilir.

• 2. Okul Sabahını Prova Edin
• Okula başlamadan önce, sabahları okul günüymüş gibi minik denemeler yapabilirsiniz. Mesela çocuğunuzun alarm ile kalkmasını sağlayın, birlikte kahvaltı edin ve ardından kısa bir kitap okuma ya da oyun saati planlayın. Bu uygulama hem çocuğunuza yeni düzene hazırlanma fırsatı verir hem de sizin sabah rutininizde hangi noktalarda aksaklık yaşandığını görmenizi sağlar. Böylece “ilk gün telaşı” daha kolay aşılır.

• 3. Ekran Süresini Düzenleyin 
• Tatillerde ekran süresi artabiliyor. Ancak okullar açıldığında bu alışkanlık devam ederse hem uyku düzeni hem de ödevlere odaklanma süreci olumsuz etkilenebilir. Okul öncesinde ekran süresini kontrollü hâle getirmek, çocuğunuzun dikkatini başka aktivitelere yönlendirmesine yardımcı olur. Özellikle akşamları ekranı azaltmak uykuya geçişi kolaylaştırır.
• 
  
  
• 4. Ev İçinde Küçük Görevler Verin 
• Çocuğunuza ev içinde sorumluluk vermek, düzen bilincini geliştirmek için harika bir yöntem olabilir. Oyuncaklarını toplamak, sofraya yardım etmek ya da ertesi gün giyeceği kıyafetleri hazırlamak gibi küçük görevler, hem aidiyet duygusunu artırır hem de okulda sorumluluk almasını kolaylaştırır. Çocuklar, rutin işlere aktif olarak katıldığında öz disiplinlerinin güçlenir ve özgüvenleri artar.

• 5. Yemek ve Atıştırmalık Düzenini Kurun
• Tatil boyunca abur cubur tüketimi artmış olabilir. Okula başlamadan önce, öğün saatlerini düzenlemek ve sağlıklı yiyecekler alışkanlığı kazandırmak oldukça önemlidir. Örneğin, sabahları düzenli kahvaltı yapmak sadece fiziksel enerji değil, aynı zamanda akademik performans için de kritik bir faktördür. Bir araştırmaya göre, düzenli kahvaltı yapan çocukların dikkat süreleri daha yüksek ve öğrenme kapasiteleri daha güçlü oluyor. Okul başlamadan önce bu düzeni kurmayı deneyebilirsiniz.

• 6. Oyun ve Etkinlikleri Belirli Saatlere Sabitleyin 
• Çocuğunuzun gün içindeki serbest oyun zamanını belli saatlere sabitlemek, okul rutinine uyumunu kolaylaştırır. Örneğin, kahvaltıdan sonra 1 saatlik serbest oyun, ardından kitap okuma ya da sanat etkinliği planlamak rutini güçlendirir. Bu aynı zamanda çocuğunuzun “zaman yönetimi” becerilerini geliştirmesine yardımcı olur. Çocuklar, günün belirli zamanlarında hangi etkinliğin geleceğini bilince kendilerini daha güvende hisseder. Ayrıca bu alışkanlık, okulda ders ve teneffüs düzenine uyumlarını kolaylaştırır. Küçük yaşta düzenli programlarla tanışan çocuklar, ilerleyen dönemlerde sorumluluk bilincini daha kolay kazanır.

• 7. Gün Sonu Sohbetleri Başlatın 
• Okul döneminde gün sonu sohbetleri, hem çocuğun duygularını anlamak hem de rutin bir kapanış yapmak için faydalı olabilir. Şimdiden, akşamları kısa bir sohbet ritüeli başlatabilirsiniz. “Bugün seni en çok mutlu eden şey neydi?” ya da “Yarın ne yapmak istersin?” gibi basit sorular, hem iletişiminizi güçlendirir hem de çocuğunuza güven verir. Bu sohbetler, aynı zamanda çocuğunuzun duygularını ifade etme becerisini de geliştirir. Okullar açıldığında da gün sonu sohbetlerinize aynı şekilde devam edebilirsiniz.

• 8. Rutinleri Görselleştirin 
• Çocuklar görsel öğelerle daha kolay öğrenir. Rutinleri takvim ya da renkli çizelgelerle görselleştirmek işinizi kolaylaştırır. Sabah kalkış, kahvaltı, oyun, kitap okuma gibi aktiviteleri küçük resimlerle tabloya işleyebilirsiniz. Böylece çocuğunuz hangi sırada ne yapacağını daha kolay hatırlar. Görseller, sadece hatırlatma aracı değil aynı zamanda motivasyon kaynağı da olur. Özellikle çizelgeyi birlikte hazırlamak, çocuğunuza sürecin bir parçası olduğunu hissettirir ve katılımını artırır.

• Rutinler, çocukların hayatına sadece düzen değil; aynı zamanda güven, sorumluluk ve öz disiplin de katar. Okul açılmadan önce küçük adımlarla bu alışkanlıkları oluşturmak, hem sizin hem de çocuğunuzun süreci çok daha rahat yaşamasını sağlar. Unutmayın, amaç mükemmel bir program yapmak değil, çocuğunuzun adım adım yeni düzene uyum sağlamasına yardımcı olmaktır. Birlikte attığınız her küçük adım, gelecekte daha sağlıklı ve mutlu bir okul hayatına dönüşecektir.

Yazar: Uzm. Çocuk Gelişimci Deniz Kaplan

• Kaynakça
• Ferretti, L. K., & Bub, K. L. (2017). The influence of family routines on the resilience of low-income preschoolers. Journal of Applied Developmental Psychology
  
• Kochanska, G., & Aksan, N. (2006). Children’s conscience and self-regulation. Journal of Personality
  
• Adolphus, K., Lawton, C. L., & Dye, L. (2013). The effects of breakfast on behavior and academic performance in children and adolescents. Frontiers in Human Neuroscience
  
• American Academy of Pediatrics (AAP). (2016). Sleep in children and teens.
  
• World Health Organization (WHO). (2019). Guidelines on physical activity, sedentary behaviour and sleep for children under 5 years of age.