Dijital Dünyada Annelik: Ekran Süresini Etkinlikle Dengelemek
- Günümüz anneliği, yalnızca fiziksel bakım süreçleriyle sınırlı değil. Artık yemek saatlerinden uyku düzenine kadar her planın içine dijital dünya da dahil oluyor. Çocuğunuzun eline aldığı her ekran, siz farkında olmadan onun gelişimini etkiliyor. Televizyon, tablet ya da telefon… Teknoloji hayatı kolaylaştırsa da, çocuğunuzun zihinsel ve duygusal gelişimi üzerinde kalıcı etkiler bırakabiliyor. Peki, bu kaçınılmaz ekran zamanını nasıl yöneteceksiniz? Daha önemlisi, ekran yerine nasıl anlamlı alternatiflerle dengeleyebilirsiniz? Bu yazımızda gelin birlikte inceleyelim.
- Neden Bu Kadar Önemli?
- Yapılan araştırmalar, özellikle 0-6 yaş döneminde ekran süresinin çocuğunuzun dil gelişimini, dikkat süresini ve hatta uyku kalitesini etkilediğini gösteriyor. Yapılan bir çalışmada, 2 yaşındaki çocukların günlük ekran süresi ile 3 yaşındaki gelişimsel skorları arasında doğrudan bir ilişki tespit edildi. Yani, ekranla ne kadar zaman geçirilirse, bazı gelişim alanlarında o kadar gerileme gözleniyor. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 2 yaş altı çocuklar için ekran önermezken, 2-5 yaş arasındaki çocuklar için ise günde bir saatten az ve ebeveyn eşliğinde ekran süresi önermektedir. Ancak gerçek hayatta bu kuralları uygulamak her zaman kolay olmuyor. Yemek pişerken, bebeğiniz huysuzlandığında ya da kısa bir mola vermek istediğinizde ekran devreye giriyor. İşte bu noktada dijital anneliğin çözümü yasaklamak değil; ekranı kaliteli içeriklerle ve yaratıcı etkinliklerle dengelemek.
- Etkinlikle Dengelemenin Yolları
- Çocuğunuzun ekran süresini azaltmak istiyorsanız, onun dikkatini çekecek alternatifler sunmalısınız. İşte birkaç etkili öneri:
- 1. Film İzlemek Yerine Kitap Okuyun
- Günlük rutininizde ekran karşısında geçirilen zamanı azaltmak istiyorsanız, her akşam çocuğunuzla birlikte yarım saatlik “kitap molası” ilan edebilirsiniz. Yatmadan önce odanın loş ışığını açın, çocuğunuzun sevdiği bir hikâyeyi seçin ve birlikte sayfaları çevirin. Bu ritüel; televizyonun sabit karelerinden, bilgisayarın parlak piksellerinden uzaklaşıp, satırların yarattığı hayal dünyasına adım atmanızı sağlar. Araştırmalar, yalnızca 20 dakikalık düzenli okuma sürecinin çocukların kelime dağarcığını %15’e kadar genişlettiğini ve uyku kalitesini belirgin biçimde iyileştirdiğini gösteriyor. Aynı zamanda sizin ve çocuğunuzun göz teması kuracağı, ses tonunuzu paylaşacağı, duygu ve düşüncelerinizi tartışacağı samimi bir bağlanma zamanı yaratır. Böylece ekranın pasif izleyiciliğinden çıkıp, birlikte aktif bir öğrenme ve keşif deneyimi yaşarsınız.
- 2. Duyusal Oyunlar Oynayın
- Kinetik kum, oyun hamuru, suyla oynama, pirinç veya fasulye gibi malzemelerle dokunsal etkinlikler duyusal oyunlar arasında yer alır. Bu tür oyunlar, çocuğunuzun farklı dokuları keşfetmesine, duyusal girdilere karşı tolerans geliştirmesine ve dikkat süresini uzatmasına yardımcı olur. Ayrıca, el-göz koordinasyonunu ve ince motor becerilerini geliştirir. Duyusal oyunlar yalnızca eğlenceli olmakla kalmaz; aynı zamanda çocuğunuzu sakinleştirici ve stres azaltıcı bir etki yaratır. Bu oyunlar sırasında çocuğunuz kendini daha rahat ifade eder ve duygularını düzenlemeyi öğrenir. Özellikle ekran başında uzun zaman geçirmek isteyen çocuklar için etkili bir alternatif olan duyusal oyunlar, çocuğunuzun öz düzenleme becerilerini desteklemenin güçlü yollarından biridir.
- 3. Doğa Etkinlikleri Yapın
- Çocuğunuzla birlikte doğaya çıkmak, örneğin parkta yürüyüş yapmak, yaprak veya taş toplamak, doğal malzemelerle oyun kurmak gibi etkinlikler, ekranın yerine geçebilecek güçlü ve sağlıklı alternatifler sunar. Bu tür etkinlikler yalnızca eğlenceli değil; aynı zamanda çocukların dikkatini artırır, bedensel hareketi teşvik eder ve stres seviyesini düşürür. Araştırmalara göre doğayla temas, çocukların dikkat süresini uzatır ve özellikle dikkat eksikliği yaşayan çocuklar için destekleyici bir etkisi vardır. Yapılan araştırmalar, doğal ortamlarda zaman geçiren çocuklarda dikkat eksikliği belirtilerinin azaldığını ortaya koymuştur. Ayrıca, doğa çocuğunuzun hayal gücünü geliştirir, merak duygusunu besler ve öz düzenleme becerilerini destekler.
- 4. Birlikte Yemek Yapın
- Çocuğunuzla birlikte mutfağa girmek, hem ekran süresini azaltmak hem de gelişimsel becerileri desteklemek için harika bir yoldur. Malzemeleri ölçmek, karıştırmak, yoğurmak gibi basit görevler bile çocuğunuzun ince motor becerilerini geliştirir ve sorumluluk alma duygusunu artırır. Aynı zamanda sabır, sıralı düşünme ve problem çözme gibi bilişsel becerileri destekler.Birlikte kurabiye yapmak, sebzeleri yıkamak ya da sandviç hazırlamak gibi günlük ama eğlenceli işler, çocuğunuzun sizinle geçirdiği zamanı anlamlı hale getirir. Üstelik çocuklar, sürece dahil olduklarında o yemeği tatmaya daha hevesli olurlar.
- 5. Anne- Çocuk Aktivitelerine Katılın
Çocuğunuzla birlikte katılabileceğiniz özel atölyeler ve etkinlikler, ekran süresini azaltmanın en keyifli yollarından biridir. Beraber seramik boyamak, bilimsel deneyler yapmak, yoga ya da sanat atölyelerine katılmak gibi aktiviteler, hem kaliteli zaman geçirmenizi sağlar hem de çocuğunuzun sosyal ve bilişsel gelişimine katkıda bulunur. Bu tür etkinlikler sayesinde çocuğunuz gerçek deneyimlerle öğrenir, ekran dışındaki dünyada da eğlenceli vakit geçirebileceğini keşfeder. Aynı zamanda sizinle olan bağını güçlendirir, özgüveni artar. Eğer nereden başlayacağınızı bilmiyorsanız, Hipokid.com'da yer alan anne-çocuk atölyeleri tam size göre! Eğlenceli, öğretici ve sürdürülebilir birçok etkinlik seçeneğini keşfetmek için Hipokid.com’u keşfedin.
- Ekran Süresini Yönetmenin Püf Noktaları
- Ortak Kararlar Alın: Ekran süresiyle ilgili evde ortak kurallar belirlemek, çocuğunuzun bu sınırlamaları daha kolay kabul etmesini sağlar. Örneğin "sadece akşam yemeğinden sonra 20 dakika" gibi.
- İçerikleri Kontrol Etmeyi Unutmayın: Ekran süresinin yanında ne izlediği de önemlidir. Eğitici içerikler, yaşına uygun çizgi filmler ve interaktif uygulamalar tercih edilebilir..
- Rol Model Olun: Siz de gün içinde elinizde sürekli telefonla dolaşıyorsanız, çocuğunuzdan ekran süresi azaltmasını beklemek gerçekçi olmaz.
- Alternatif Sunmadan Ekranı Kaldırmayın: Bir etkinlik alternatifi önermeden ekran süresini yasaklamak, çocuğunuzda tepki yaratabilir. Önce ilgisini çekecek bir alternatif sunun.
- Ebeveynlik artık sadece fiziksel bakım değil, dijital denge kurma becerisi de gerektiriyor. Yasaklar yerine sınırlar, ekran yerine etkileşim sunmak; çocuğunuzun sağlıklı gelişimi için atabileceğiniz en güçlü adımlardan biri. Önemli olan, çocuğunuzla birlikte gerçek dünyada geçirdiğiniz zamanı artırmak, o anların tadını çıkarmak. Çünkü çocuğunuzun en çok ihtiyaç duyduğu şey ne bir tablet ne de televizyon… Sizsiniz.
- Yazar: Uzm. Çocuk Gelişimci Deniz Kaplan
- Kaynakça:
- World Health Organization (WHO), Guidelines on Physical Activity, Sedentary Behaviour and Sleep for Children Under 5 Years of Age (2019)
- JAMA Pediatrics, “Screen Time and Early Child Development” (2019)
- Christakis D.A., “The Effects of Infant Media Usage: What Do We Know and What Should We Learn?” (2004)
- Taylor & Kuo, “Children With Attention Deficits Concentrate Better After Walk in the Park” (2009)
- Winner, Hetland et al., “Arts and Academic Achievement” (2013)
- Çarşamba 07 May 2025
- 13
