‘Ama Ben Çok Korktum"
Günlük hayatta çocukların korkularına şahit olduğunuz zamanlar olmuştur. Anne şimşek çakıyor çok korkuyorum, baba köpek geliyor kaçalım lütfen… Çocuklar neden ve nasıl olduğunu kendilerine açıklayamadıkları durumlarda korkuya kapılabilirler, tıpkı bizler gibi :) Covid19 vakaları ilk çıkmaya başladığında hangimiz korkmadık? Korkumuzun ana nedeni ise bilinmezlik. Tıpkı yetişkinler gibi çocuklar da nedenlerini anlayamadıkları durumlar karşısında korkabilir ve farklı tepkiler verebilir. Hatta zaman zaman bu korkular artabilir ve günlük yaşamlarını da etkileyebilir. Çocuklarda ortaya çıkan bu korkular gelişim döneminin bir özelliğidir ve çocukluk çağı korkuları olarak adlandırılabilir. Çocuğun farklı korkulara sahip olması son derece doğal bir süreç elbette ama anne babaların çocuğa yönelik yaklaşımları çocuğun korkuları nasıl algıladığını ve nasıl baş ettiğini etkiler.
Çocukluk Dönemi Korkuları Nelerdir?
Çocuklar doğdukları andan itibaren belirli olaylar karşısında hassaslaşabilir ve korkabilir. Bunlar gelişimsel olarak olağan karşılanır ve çocukluk dönemi korkuları olarak adlandırılabilir. Peki çocukluk dönemi korkuları neler olabilir? Çocuğun nelerden korkuyor olabilir?
Canavar Korkusu
‘Tek başıma mutfağa gidersem canavar beni takip edebilir ve yiyebilir.’ Hangimiz küçükken bu korkuyu tatmadığımızı söyleyebiliriz ki? :) Canavarlar her çocuğun hayalinde farklı şekillerde olabilir ve çocuk hayal gücüyle var ettiği canavar figürünün zaman zaman onu takip ettiğini ve zarar vereceğini düşünebilir. Özellikle 2 yaştan sonra çocuklar kitaplarda gördüğü çizimleri kendi hayal gücüyle birleştirerek kendi canavarlar algılarını oluşturabilir. Bu nedenle çocuğunun o kitaba hazır olduğunda ve korkmadığına emin olduğunda kitaplığına koyabilirsin.
Karanlık Korkusu
‘Ben tek başıma uyumak istemiyorum.’ Çocukların karanlıktan korkması bilinmezlik durumundan kaynaklanan en yaygın korku diyebiliriz. Bu korku nedeniyle çocuklar tek başlarına odalarında uyumak istemeyebilir veya uyku saatleri geldiğinde odalarına gitme konusunda zorluk çekebilir. Bunun için çocuğunla karanlığın ne olduğunu ve nasıl oluştuğu hakkında konuşabilirsin. Veya ‘Acaba karanlıkta eşyaların yerini nasıl anlayabiliriz’ diyerek beraber loş ışıkta keşfe çıkabilir ve bunu oyuna çevirebilirsiniz. Ayrıca yatak odası için gece lambası almak için alışverişe çıkmak ve istediği gece lambasını almak da iyi bir fikir :)
Yabancılardan Korkma
Özellikle 2 yaşına kadar çocuklar yabancılardan korkma eğilimi gösterirler ve tanımadığı insanları gördüğünde korkup ağlayabilir. Aslında bu iyi bir şeydir ve çocuğun kendini koruma mekanizması olarak işlev görür. Bu nedenle çocuğuna ‘korkmana gerek yok’ demek yerine ona hissettiği korkuyu anladığını hissettirebilir ve yabancı olarak gördüğü insanın kim olduğunu anlatarak iletişim kurmalarını sağlayabilirsin.
Sen Neler Yapabilirsin?
Çocuğunun yaşı hem onun korkularının temelinde neler olduğu hakkında bilgi verir hem de senin bu korkular karşısında neler yapabileceğin konusunda yardımcı olur.
0-2 yaş
Bu yaş aralığındaki çocuklar genelde güvende hissetmediklerinde korku duygusunu tadarlar. Güvende olduklarını bilmeye ihtiyaçları vardır. Sıkıca sarılmak ve yumuşak bir ses tonuyla konuşmak onu rahatlatacaktır. Ayrıca bu yaşlardaki çocuklar ebeveynlerinin davranışlarından kötü bir olay olduğunu fark edebilir ve korkabilir. Bu nedenle öncelikle senin sakin olman ve olaylar karşısında ani tepkiler vermemen önemli.
3-4 yaş
Artık çocuğunun korkuları hakkında konuşabilir ve neden korktuğunu öğrenmeye çalışabilirsin. Mesela çocuğun köpekler korkuyor olabilir. ‘Korkacak ne var, baksana hiçbir zararı yok bize’ demek yerine ‘köpeğin ne yapmasından korkuyorsun? Sence köpeklerden neden korkulur?’ gibi sorular sorarak sorunun temeline inebilirsin. Çocuğunun tam olarak neyden korktuğunu öğrendiğinde ‘korkma’ demek yerine korktuğu zaman yanına giderek ‘yanındayım, güvendesin, köpek şu anda yemek yiyor sadece, köpek de bizimle oynamak istiyor sanırım bak bize bakıyor’ gibi destekleyici cümleler kurarak korkularının azalmasına yardımcı olabilirsin.
5-6 yaş
Çocuğun 5 yaşına gelmiş olsa da hala kendi kendine açıklayamadığı durumlar olabilir ve bu bilinmezlik durumlarında korku hissedebilir. Bu nedenle olayların neden olduğunu anlayacağı bir dille açıklamak çok önemli. Örneğin çocuğun yağmurdan veya şimşekten korkuyorsa bunların neden ve nasıl oluştuğunu basit bir dille açıklayarak bu olayların ‘doğal’ olduğuna vurgu yapabilirsin. Böylece her yağmur yağdığında ‘bulutlar bize yağmur damlası göndermeye başlamış hadi camdan izleyelim’ diyebilir ve olayları doğal akışında beraber inceleyebilirsiniz.
7 yaş ve sonrası
Piaget’in bilişsel gelişim dönemine göre 7 yaş somut işlemler döneminin başlangıcıdır ve çocuklar gerçeğe daha uygun değerlendirmeler yapabilir. Bu yaş grubu için korkunun nedenlerini ayrıntılı bir şekilde konuşabilir ve plan yapabilirsiniz. Örneğin ilk okula başlayan çocuklarda zaman zaman okul ve öğretmen korkusu oluşabilir. Bunun için ilk gün okula beraber giderek okulu beraber gezebilirsiniz ve kantinin, tuvaletlerin, dolapların nerede olduğunu beraber keşfedebilirsiniz. Çocuğunun seninle beraber tanıdığı bir yere daha fazla güven duyacaktır ve okula adaptasyonu kolaylaşacaktır.
Çocuğunuzla beraber çocukluk çağı korkuları karşısında telaşa kapılmadığınız, korkunun nedenini fark etmeye çalıştığınız ve korkulardan arındığınız günler geçirmeniz dileğiyle :)
Çocuk kalın, çocuklarla kalın…
Yazar: Betül Polat (Boğaziçi Üniversitesi Temel Eğitim Bölümü Öğrencisi)
Kaynakça:
Caring for Your School-Age Child: Ages 5 to 12 (2004 American Academy of Pediatrics)
Oesterreich, L., (2003). Understanding Children Fears, Iowa State University Toddlers-Preschoolers Development – Top ToddlerFear
- Pazartesi 18 Eki 2021
- 1,219
